Η ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Του Στυλιανού Γερασίμου, Θεολόγου – Μουσικού

Από τούς πρώτους αιώνες του Χριστιανισμού έως την σημερινή εποχή παρατηρούμε ότι οι προσθέσεις ή αφαιρέσεις ευχών είχαν ως αποτέλεσμα να δημιουργηθούν ποικίλοι λειτουργικοί τύποι, με αποτέλεσμα να έχουμε τις διάφορες Λειτουργίες. Από αυτές κάθε μια φέρει το όνομα ενός Αποστόλου ή γενικότερα εκκλησιαστικού Πατέρα, στον οποίον αποδίδεται και η συγγραφή της συγκεκριμένης Λειτουργίας.
Στο βυζαντινό λειτουργικό τυπικό ανήκουν η Θεία Λειτουργία του Ιωάννου του Χρυσοστόμου, η Θεία Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου και των Προηγιασμένων Δώρων. Ολες οι παραπάνω Θείες Λειτουργίες είχαν ως βάση την Λειτουργία του Ιακώβου του Αδελφοθέου. Στη συνέχεια κάθε μια διαμορφώνει τα δικά της λειτουργικά χαρακτηριστικά και τον τελικό χαρακτήρα τους τον διαμορφώνουν κατά την περίοδο του Βυζαντίου.
Πρέπει να σημειωθή ότι η Θεία Λειτουργία του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου τελείται σχεδόν όλη την περίοδο του εκκλησιαστικού έτους. Η Θεία Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου τελείται 10 φορές κατά την διάρκεια του εκκλησιαστικού έτους. Πέντε από αυτές είναι κατά τις πέντε Κυριακές της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Επίσης τελείται το πρωϊ της Μεγάλης Πέμπτης και του Μεγάλου Σαββάτου, την παραμονή των Χριστουγέννων και των Θεοφανείων (Σημείωση Αντιγραφέα: ή την κυρίως ημέρα αν συμπέσει η εορτή των Χριστουγέννων ή των Θεοφανείων ημέρα Κυριακή, ή Δευτέρα, επειδή η Ακολουθία των Μεγάλων ή Βασιλικών Ωρών τελείται την Παρασκευή που προηγείται των Εορτών αυτών) και την ημέρα της μνήμης του Μεγάλου Βασιλείου, την 1η Ιανουαρίου.

Δεν πρέπει να παραλείψουμε ότι την Μ. Πεμπτη, το Μ. Σαββατο, την παραμονή των Χριστουγέννων και των Θεοφανείων η Θεία Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου ονομάζεται “ Εσπερινή Θεία Λειτουργία”. Και αυτό γιατί έχει προηγηθή ο Εσπερινός της επομένης ημέρας. Στην διάρκεια της Μεγάλης Τεσσαρακοστής την ημέρα του Ευαγγελισμού και την Κυριακή των Βαΐων τελείται η Θεία Λειτουργία του Χρυσοστόμου.
Ο Μεγας Βασίλειος είναι ένας από τούς τρεις Ιεράρχες μας. Γεννήθηκε στην Νεοκαισάρεια του Ποντου το 330μ.Χ. Γονείς του είναι ο Βασίλειος και η Εμμέλεια. Αφού σπούδασε Φιλολογία, Φιλοσοφία και Ρητορική στην Αθήνα, συνδέθηκε πνευματικά με τον Γρηγόριο τον Θεολόγο. Το 370 χειροτονήθηκε Επίσκοπος Καισαρείας. Γνωστή ήταν η θεολογική στάση του απέναντι στον αιρετικό αυτοκράτορα Ουάλη, ο οποίος μετέδιδε τον αρειανισμό. Τελείωσε την πολυβασάνιστη ζωη του με την γνωστή φράση “Εις χείρας σου παραθήσομαι το πνεύμα μου”, σε ηλικία 48 ετών.

Η Θεία Λειτουργία, η οποία φέρει το όνομά του, αποτελεί διασκευή παλαιότερης λειτουργικής παράδοσης, που είχε ως βάση την αρχική Θεία Λειτουργία του Ιακώβου του Αδελφοθέου. Ο Μεγας Βασίλειος επέφερε τις αλλαγές και πρόσθεσε νέες ευχές. Χαρακτηριστικό είναι ότι κάποια μέλη στην διάρκεια της Θείας Λειτουργίας ψάλλονται αργά (παπαδικά μέλη), όπως ο επινίκιος ύμνος (Άγιος – Άγιος – Άγιος Κυριος Σαβαώθ), το “Σε υμνούμεν…”, προκειμένου να καλυφθή η μεγάλη διάρκεια των ευχών. Το “Άξιόν εστι” ως ενάτη ωδή αντικαθίσταται από τον γνωστό ύμνο “Επί Σοι χαίρει Κεχαριτωμένη….”.
Αξιοσημείωτο είναι ότι την γνησιότητα της Θείας Λειτουργίας του Μ. Βασιλείου την μαρτυρεί η εν Τρούλλω Πενθέκτη Οικουμενική Συνοδος. Η Θεία Λειτουργία του Μ. Βασιλείου μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη μέσω του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου. Από εκεί έγινε γνωστή και στην Αλεξάνδρεια, χώρος αγαπητός για τον Μ. Βασίλειο.

Υπογραμμίσαμε και παραπάνω ότι οι ευχές στην συγκεκριμένη Θεία Λειτουργία είναι εκτενέστερες με βαθύ θεολογικό περιεχόμενο. Θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε ότι πρόκειται ακριβώς για την θεία Λειτουργία, που αρμόζει στις Κυριακές της περιόδου αυτής, όπου απαιτείται από τούς Χριστιανούς κατάνυξη, πνεύμα πνευματικής περισυλλογής και πάνω απ όλα εμπειρία θεώσεως.

Του Στυλιανού Γερασίμου, Θεολόγου – Μουσικού
ΠΗΓΗ: »parembasis.gr»