Άγιος Νικόλαος: ο αγιοθαλασσίτης οιακοστρόφος των καραβιών

Νίκος Ι. Κωστάρας, πλοίαρχος του εμπορικού ναυτικού.

«Στην πλώρη κάθεται ο Χριστός,
στη μέση η Παναγιά
και πίσω στο τιμόνι του
κάθετ’ ο Άη Νικόλας»

Έτσι εικονογραφείται σε ένα νησιώτικο τραγούδι (ο Άγιος Νικόλαος), σαν οδηγός των ναυτιλλομένων, οιακοστρόφος των πλοίων, προστάτης των θαλασσινών και των ξενιτεμένων, ο Αγιος του Ελληνισμού της Διασποράς και συμπαραστάτης των θλιμμένων, αυτών που ζητούν προστασία από τις τρικυμίες της ζωής. Ο Αγιοθαλασσίτης είναι «άγκουρα των θαλασσοδαρμένων» και ναυαγών της ζωής.

Ολόκληρη η ζωή του ήταν ζωή θυσιαστικής προσφοράς. Τιμήθηκε ως ασκητής της αρετής και κήρυκας της αληθείας. Υπήρξε κανόνας πίστεως και εικόνα πραότητος. «Λατρεύεται» από τους θαλασσινούς, αλλά του έχουν ιδιαίτερο σεβασμό και στεριανοί, που ζητούσαν την βοήθεια του στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Έτσι έρχεται βοηθός σε στεριές και θάλασσες: «Μέγας αντιλήπτωρ τοις εν τη γη και τοις πλέουσι», που αντιστοιχεί με το νεοελληνικό: «του Αγίου Νικολάου που είν’ της γης και του πελάου».

Δεν υπάρχει πλεούμενο, μικρό ή μεγάλο, που να μην υπάρχει μια εικόνα του θαλασσάρχη, στην πιο τιμητική θέση, στη γέφυρα, στο θάλαμο του Κυβερνήτη του πλοίου αλλά και στις καμπίνες των ναυτικών, φυλαχτό από τους δικούς τους.

Αγιοθαλασσίτη ονόμασα τον Άγιο Νικόλαο, όπως τον ονομάζουν στην Πάρο, σε μια εκκλησία κοντά στην παραλία. Επίσης θαλασσίτης ονομάζεται και το εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου στο ακρωτήρι της Σαντορίνης. Πολλά προσωνύμια του προσάπτουν σε διάφορα εκκλησάκια και χαρακτηριστικά αναφέρω: τον Αι Νικόλα τον Οβροδέχτη και της Καδένας στη Μύκονο, τον Άγιο Νικόλα τον Στρειδά στη Μονή Σταυρονικήτα του Αγίου Όρους, τον Άγιο Νικόλα τον κλέφτη στην Κολοκυνθού (Ακαδημία Πλάτωνος), και στο σταθμό Πελοποννήσου τον Άγιο Νικόλα τον Χωστό, Ενώ στο Ημεροβίγλι της Σαντορίνης υπάρχει εικόνα του Αγίου Νικολάου … «του Μαχαιρομένου σε τρεις μεριές»! Επίσης στην Ζάκυνθο υπάρχει ναός του Αγίου Νικολάου του Περαστού. Γιατί από εκεί πέρασαν τα λείψανα του Αγίου κατά την ανακομιδή των λειψάνων από τα Μύρα Λυκίας στο Μπάρι της Ιταλίας (τον Μάιο του 1087).

Γεννήθηκε γύρω στα 250 μ.Χ. στα Πάταρα της Λυκίας από ευσεβείς γεννήτορες, τον Ευσέβιο και την Μόνα, διετέλεσε Αρχιεπίσκοπος στα Μύρα και κοιμήθηκε στις 6 Δεκεμβρίου 330 μ.Χ.
Ο Άγιος Νικόλαος δεν ήταν ναυτικός κι όμως το ριζικό του, ταξιδεύοντας με αιγυπτιακό πλοίο από την παραλιακή Ανδριάκη για την Χάϊφα προς τους Αγίους Τόπους, τον κατέστησε προστάτη των ναυτικών, καθότι τους έσωσε από βέβαιο πνιγμό. Και όπως αναφέρεται στο «Συναξάρι» ο Άγιος έσωσε το ναυτόπουλο που έπεσε από το άλμπουρο, όταν ανέβηκε για να κουμαντάρει τα ξάρτια.
Η σωτηρία του πλοίου εκείνου που έγινε με θαυμαστή παρέμβαση του θαυματουργού Αγίου Νικολάου υπήρξε το «αρχικό λατρευτικό πρότυπο» που συνδέθηκε από την εποχή που ζούσε με θαύματα που έχουν σχέση με τους θαλασσινούς και τα ναυτικά έργα. Εξαπλώθηκε στο ναυτικό θέμα των Κιβυρραιωτών, που υπαγόταν και η Λυκία, για να επεκταθεί σ’ ολόκληρο το Βυζαντινό Ναυτικό κι από κει σ’ ολόκληρη την Αυτοκρατορία.

Ο Άγιος Νικόλαος αναγνωρίστηκε και «εθαυμαστώθη» δια μέσου των αιώνων σε Ανατολή και Δύση. Έχει μια θαυμαστή διαχρονική επιβίωση στη θάλασσα και στη στεριάκαι χαρακτηρίστηκε από τον σεβασμιότατο Μητροπολίτη Μύρων και τώρα Εφέσου Χρυσόστομο, ως Άγιος της Οικουμένης, παραδεκτός και αγαπητός από Ανατολή και Δύση».

Ο Άγιος Νικόλαος καθιερώθηκε το 1901 επίσημα ως προστάτης του Πολεμικού Ναυτικού. Τιμάται και εορτάζεται στις 6 Δεκεμβρίου. Αυτήν την ημέρα οι ναυτικοί τιμούν τον προστάτη τους, τον Άγιο των θαλασσών, τον Αγιοθαλασσίτη.
Επίσης, αυτήν την ημέρα γιορτάζονται από το πολεμικό ναυτικό και οι ένδοξες ναυμαχίες της Έλλης (3-12-1912) και της Λήμνου (5-1-1913).
Αυτός ο πανηγυρισμός γίνεται και στα νησιά, αφου είναι κατεξοχήν προστάτης των ναυτικών, αλλά και αυτών που ζητούν την προστασία Του από τις τρικυμίες της ζωής.
Ο Άγιος Νικόλαος, ο θαυματουργός, αποτελεί ελπίδα και δυναμικό προσκλητήριο για τον σημερινό άνθρωπο της καταναλωτικής κοινωνίας.
Παραμένει μια ελπιδοφόρα προστατευτική δύναμη και είναι φύλακας στον κάθε ναυτιλλόμενο, στον κάθε ξενιτεμένο, στον κάθε αδικημένο. Στυλώνει τον γονατισμένο άνθρωπο, ανοίγοντας παράθυρο ελπίδας στις ώρες της φουρτούνας της θάλασσας και της ζωής.

Νίκος Ι. Κωστάρας

Περιοδικό «Ιστορία εικονογραφημένη, Δεκέμβριος του 2005».
http://www.orp.gr