Ορθόδοξος Ναός καί οἱ συμβολισμοί ἐν αὐτῷ

Ὁ ὀρθόδοξος ναός εἶναι μιά μικρογραφία τοῦ σύμπαντος κόσμου (ὁρατοῦ καί ἀοράτου). Ἀποτελεῖ τό κέντρο τῆς ἐνοριακῆς ζωῆς καί, κατά κανόνα, κτίζεται στό κέντρο τῆς συνοικίας ἤ κοινότητας.

Παλιότερα οἱ τροῦλοι καί τό καμπαναριό του ἦταν ὁρατά ἀπό μεγάλη ἀπόσταση καί ἐπιβάλλονταν μέ τό μέγεθος καί τήν ἐπιβλητικότητά τους στά γειτονικά κτίρια.

Ὁ δέ περίβολος τοῦ ναοῦ ὑπῆρξε γιά αἰῶνες τόπος συγκέντρωσης ὅλων τῶν ἐνοριτῶν καθώς ἐκεῖ ἀντάμωναν κάθε Κυριακή μετά τήν ἀναστάσιμη Θεία Λειτουργία καί ἔλυναν ὅλοι μαζί τά προβλήματά τους.

Ὁ χριστιανικός ναός εἶναι γεμάτος συμβολισμούς. Τίποτε δέν εἶναι τυχαῖο καί καθετί ἔχει μελετηθεῖ σχολαστικά, γιατί ἔχει τή δική του χρησιμότητα καί σημασία.

Ὅπως μᾶς παρέδωσαν οἱ Θεοφόροι Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας, ὅταν μπαίνουμε στόν ναό γιά νά συμμετάσχουμε (καί ὄχι γιά νά παρακολουθοῦμε ὡς ἁπλοί θεατές) στή λατρεία καί τήν εὐχαριστιακή σύναξη, ἐγκαταλείπουμε τά ἐγκόσμια καί εἰσερχόμαστε στή σφαίρα τοῦ ὑπεραισθητοῦ.

Τά πάντα λοιπόν μέσα στόν ναό ἔχουν τόν βαθύτερο συμβολισμό τους γιά νά δώσουν σέ ἐμᾶς τούς πιστούς τά ἀνάλογα μηνύματα πού θά συμβάλλουν στή σωτηρία μας:

1. Ὁ τροῦλος συμβολίζει τόν οὐρανό.

2. Τά καντήλια καί οἱ πολυέλαιοι συμβολίζουν τά ἄστρα τοῦ οὐράνιου θόλου.

3. Τό Ἅγιο Βῆμα συμβολίζει τόν Παράδεισο, τήν Ἄνω Ἱερουσαλήμ (Ἀποκ.22,1), μέσα στόν ὁποῖο τελεῖται ἀκατάπαυστα ἡ Οὐράνια Θεία Λειτουργία, μέ λειτουργούς τούς ἀγγέλους.

4. Ἡ Ἁγία Τράπεζα συμβολίζει τόν Θρόνο τοῦ Ἐσφαγμένου Ἀρνίου (Ἀποκ. 22,3).

5. Τά καλύμματα τῆς Ἁγίας Τράπεζας συμβολίζουν τά ἱερά σάβανα καί τή σινδόνη, μέ τήν ὁποία τυλίχθηκε τό ἄχραντο Σῶμα τοῦ Χριστοῦ κατά τή Θεία Ταφή Του.

6. Οἱ Ἱερεῖς συμβολίζουν τούς ἁγίους ἀγγέλους, τά λειτουργικά πνεύματα τοῦ Θεοῦ (Ἑβρ.1,14).

7. Τά ἱερά τους ἄμφια ἔχουν καί αὐτά τόν δικό τους συμβολισμό. Ἡ λαμπρότητα καί ἡ καθαρότητά τους συμβολίζουν τήν ἱερατική χάρη μέ τήν ὁποία εἶναι ἐνδεδυμένοι.

8. Ἡ γῆ συμβολίζεται μέ τό δάπεδο τοῦ ναοῦ. Ἐκεῖ στέκονται οἱ πιστοί, οἱ ὁποῖοι συγκροτοῦν τήν ἐπί γῆς στρατευόμενη Ἐκκλησία καί ἀτενίζουν τόν οὐρανό (θόλος), τόν Παράδεισο (Ἱερό Βῆμα) καί τούς εἰκονιζόμενους ἁγίους (θριαμβεύουσα Ἐκκλησία) .

9. Ἡ Ἁγία Τράπεζα στηρίζεται συνήθως σ’ ἕναν στύλο, ὁ ὁποῖος συμβολίζει τόν ἀσάλευτο στύλο τῆς Ἐκκλησίας, τόν Χριστό, ἤ σέ τέσσερις στύλους, πού συμβολίζουν τούς τέσσερις Εὐαγγελιστές.

10. Πάνω στήν Ἁγία Τράπεζα ὑπάρχει τό Ἱερό Εὐαγγέλιο, τό ὁποῖο συμβολίζει τήν πραγματική παρουσία τοῦ Χριστοῦ στήν Ἐκκλησία καί τό ὅτι ἡ Ἐκκλησία διαφυλάσσει τήν Ἀλήθεια.

11. Ὁ Σταυρός εὐλογίας συμβολίζει τήν ἀνίκητη δύναμη τῆς Ἐκκλησίας κατά τοῦ κακοῦ.

12. Τά κηροπήγια (πάνω στήν Ἁγία Τράπεζα) συμβολίζουν τό ἀνέσπερο (πού δέν σβήνει ποτέ) φῶς τῆς χριστιανικῆς διδασκαλίας.

13. Πίσω ἀπό τήν Ἁγία Τράπεζα τά Ἑξαπτέρυγα-μεταλλικά λάβαρα μέ παραστάσεις ἀγγελικῶν μορφῶν πού ἀκτινοβολοῦν- συμβολίζουν τό ἀγγελικό τάγμα τῶν ἑξαπτέρυγων ἀγγέλων, τό ὁποῖο παραστέκεται τιμητικά στόν Θεό (Ἡσ. 6,1-2, Ἀποκ. 4,6-8).

14. Στή βορειοανατολική πλευρά τοῦ Ἱεροῦ Βήματος, ἡ Κόγχη τῆς Ἱερᾶς Πρόθεσης συμβολίζει τό Ἱερό Σπήλαιο τῆς Γέννησης τοῦ Κυρίου.

15. Ο Ἄμβωνας συμβολίζει τόν Τάφο τοῦ Χριστοῦ καί ὁ Διάκονος, τόν ἄγγελο τῆς Ἀνάστασης1 (Μάρκ. 16,6).
Ὁ Ἄμβωνας φέρει παραστάσεις τῶν ἱερῶν Εὐαγγελιστῶν καί ἀνάγλυφο περιστέρι, πάνω στό ὁποῖο τοποθετεῖται τό ἱερό Εὐαγγέλιο καί συμβολίζει τό Ἅγιο Πνεῦμα.

16. Στό μπροστινό μέρος τοῦ Σολέα -τοῦ ὑπερυψωμένου τμήματος μπροστά στό Ἱερό- βρίσκονται τα μεγάλα μανουάλια, τά ὁποῖα μαζί μέ τα καντήλια τοῦ Τέμπλου, συμβολίζουν τό νοητό φῶς τοῦ Χριστοῦ, τό ὁποῖο «φαίνει πᾶσι».

17. Οἱ Πολυέλαιοι πού κρέμονται ἀπό τήν ὀροφή συμβολίζουν τό φῶς τοῦ Χριστοῦ ἀλλά καί τόν φωτισμό τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, πού κατέρχεται ἀπό τόν Οὐρανό.

18. Τά κεριά (πού ἀνάβουμε κάθε φορά ὅταν μπαίνουμε στό Ναό) συμβολίζουν τήν ψυχή μας, ἡ ὁποία πρέπει νά εἶναι καθαρή ὅπως τό φῶς καί νά καίει σάν τήν φωτιά ἀπό λαχτάρα γιά τήν ἕνωσή της μέ τόν Χριστό.

19. Καί τέλος οἱ Καμπάνες καλοῦν τούς πιστούς νά προσέλθουν στήν Ἐκκλησία κάθε φορᾶ πού τελεῖται ἱερά Ἀκολουθία στόν Ἱερό Ναό. Ὁ κτύπος της συμβολίζει τό κάλεσμα τοῦ Θεοῦ πρός τούς πιστούς γιά τή συμμετοχή τους στά σωτήρια γεγονότα πού τελοῦνται στό Ναό.

Ἕλκουν τήν καταγωγή καί τήν ὀνομασία τους ἀπό τήν περιοχή τῆς Καμπανίας τῆς Ἰταλίας, καθώς ἐκεῖ βρίσκονται τά κατάλληλα μέταλλα γιά τήν κατασκευή τους.

Ἔχοντας αὐτούς τούς συμβολισμούς στό μυαλό μας κάθε φορά πού θά μπαίνουμε στό Ναό καί θά συμμετέχουμε στά τελούμενα ἐν αὐτῷ, θά μυσταγωγούμαστε μέσω αὐτῶν καί ὁ νοῦς μας θά
ὁδηγεῖται στήν οὐράνια Θεία Λειτουργία ὅπου ὑμνεῖται καί δοξολογεῖται ἀκατάπαυστα ὁ Τριαδικός Θεός.

Γράφει ὁ Μακαρούνας Νικήτας-Μιχαήλ, πτυχιοῦχος Θεολογίας ΑΠΘ

1. Τόν ἄγγελο τῆς Ἀνάστασης πού ἀναγγέλλει στίς Μυροφόρες το χαρμόσυνο μήνυμα τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου, συμβολίζει ἐπίσης καί ὁ Ἱερεύς κάθε Κυριακή ὅταν ἀπαγγέλει τό Ἑωθινό Εὐαγγέλιο τοῦ Ὄρθρου ἀπ’ τό Ἱερό Βῆμα

Ἀντιγραφή γιὰ τὸ «σπιτὰκι τῆς Μέλιας»

ΟΛΚΑΣ
Περιοδικόν Ἱερᾶς Μητροπόλεως Λέρου, Καλύμνου καί Ἀστυπαλαίας
Τεῦχος 41 -42 – Ὀκτώβριος 2018 – Νοέμβριος 2019